تغییر و اصلاح رفتار کودک
تغییر و اصلاح رفتار کودک روشی است که هدف آن ارتقای رشد کودک و اداره کردن رفتار کودک به روشی سازنده و غیر آسیب زننده است
اصول تغییر الگوی رفتار
1) ثبات رفتاری : به این معنی است که هر زمان کودک یک رفتار را نشان داد، یک پاسخ ثابت دریافت نماید و پاسخی که امروز به او می دهیم با پاسخ چند روز یا چند هفته بعد تفاوتی نکند.
2) ثبات مکانی : به این معنی است که در هر مکان که کودک یک رفتار را نشان داد، یک پاسخ ثابت دریافت نماید و پاسخی که در منزل به او می دهیم با پاسخی که در اجتماع یا در منزل دیگران به او می دهیم تفاوتی نکند.
3) ثبات فردی : بی این معنی است که هر فرد اعم از پدر، مادر یا دیگر تربیت کنندگان کودک در پاسخ به رفتار کودک، پاسخ حتی الامکان مشابه و ثابتی نشان دهند و پاسخی که پدر، مادر، پرستار یا آموزگار به او می دهند باهم تفاوتی نکند.
4) در هر زمان بر روی یک رفتار خاص تأکید شود ) بهتر است یک دفترچه رابط بین والدین و مشاور وجود داشته باشد(
5) برای انجام هر فعالیت، قوانینی را تنظیم کرده و دسته بندی نمایید.
6) قبل از شروع هر کار باید قوانین آن کار با کودک مرور شود.
7) لیست قوانین هر کار را بنویسید و در محل مخصوص همان فعالیت قرار دهید. می توانید قوانین را روی مقواهای بزرگ بنویسید و روی دیوار بزنید یا روی کارت هایی چاپ کنید و در اختیار بچه ها قرار دهید یا حتی روی نوار ضبط کنید تا با گوشی گوش دهند.
روش صحیح تنبیه کودکان چیست؟
• تنبیه punishment به معنای کینه توزی و آزار رساندن نیست، تنبیه یک اصل رفتاری برای کنترل کردن رفتار است و باید حس مسئولیت پذیری را در فرد به وجود آورد نه انتقام و پرخاشگری.
• انواع تنبیه های نادرست شامل موارد زیر است:
تنبیه فیزیکی: کتک زدن. تنبیه کلامی: دیگه اصلاً دوستت ندارم. من دیگه مادر تو نیستم. تنبیه روانی: تحقیر کردن، مقایسه کردن و تبعیض قائل شدن.
پیامدهای تنبیه نادرست:
• واکنش عاطفی: گریه کردن، گستاخی و احساس انزجار و تنفر نسبت به فرد تنبیه گر
• اجتناب از فرد تنبیه گر و یا موقعیت تنبیه
• افزایش شدت عمل و یا جایگزینی رفتار نامطلوب دیگر
• پرخاشگری، لجبازی و یا رفتار انفعالی
و در نهایت رفتار تنبیه شده پس از پایان یافتن تنبیه در خزانه رفتار فرد باقی می ماند و تنها به صورت موقت و در حضور فرد تنبیه گر حذف می شود.
شرایط تنبیه صحیح روانشناختی:
• ملایم باشد و به اندازه باشد
• تنبیه موردنظر باید فوراً و بلافاصله بعد از وقوع رفتار صورت گیرد
• رفتار جانشین مشخص شود
• کودک بداند چرا تنبیه می شود یعنی با ذکر علت تنبیه باشد ( در غیر اینصورت اصلاح صورت نمی گیرد)
• همراه با قاطعیت باشد نه خشونت
• رعایت شئونات انسانی صورت بگیرد
انواع روش های صحیح تنبیه از نظر روانشناسی:
1) خاموشی یعنی هیچ تماس فیزیکی نباید برقرار شود. هیچ تماس یا ارتباط کلامی نباید برقرار شود. هیچ تماس چشمی با کودک برقرار نشود.
مواردی که می توان نادیده گرفت:
• پافشاری بر انجام کاری که والدین موافق نیستند
• جلب توجه به شکل نامناسب/ گریه کردن و قشقرق راه انداختن/ جیغ زدن و نق زدن/ بحث کردن
مواردی که نمی توان نادیده گرفت:
• رفتارهای خطرساز (برای خود و دیگران)
• عدم اطاعت زیرا اگر عدم اطاعت نادیده گرفته شود، کودک یاد میگیرد که میتواند از انجام کاری که به او گفته اید شانه خالی کند.
2) تنبیه کلامی: هشدار دادن و اخطار دادن، با قاطعیت نه گفتن. (همراه با دلایل منطقی) توجه داشته باشید تهدیدهای غیرقابل اجرا نشانه عدم قاطعیت است.
3) تنبیه عملی: محروم کردن، جریمه کردن، جبران کردن، خلوت کردن.
ادامه دارد….
نوشته : بنت الهدی امیری
مدرس دانشگاه
